درآمدی بر نظریه‌ شخصیت حقوقی در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

طلبه سطح سوم، حوزه علمیه قم، کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

10.22034/lc.2022.141396

چکیده

به دنبال تغییر جوامع، مفاهیم حقوقی نیز مشمول تطور قرار می­گیرند. تحولات جوامع بشری در دو سده­ی اخیر سبب شد که تکیه بر اختیارات و تصمیمات فردی از زندگی بشر رخت بندد و نهادها و فرآیندهای سازمان­یافته­ای با عنوان اشخاص حقوقی، بنیان­های سیاسی و اقتصادی جوامع را شکل دهند. پیرو موجودیت شخص حقوقی، بحث در مورد قابلیت آن برای تملک اموال، مشغولیت ذمه، جبران خسارت و اعمال مجازات­های کیفری، میان فقهاء و حقوقدانان مسلمان مطرح گردید. چنان چه دلیلی بر اعتبار شخصیت حقوقی یافت نشود، طبق اصل اول، محکوم به بطلان خواهد بود و بالتبع تعاملات اجتماعی و اقتصادی بسیاری از نهادها، با ابهام جدی مواجه خواهد شد. از این رو کشف مقتضای ادله­ی شرعی در این خصوص، اهمیت می­یابد. لذا شایسته است به روش توصیفی-تحلیلی قابلیت طرقی از قبیل بناء عقلاء، عمومات و اطلاقات، عدم تطبیق بر منهیات شرعی کاشف صحت امور عقلائی، تلازم ارتکازی عقلاء نسبت به شئون مختلف ملکیت، ولایت فقیه و قواعدی همچون تفویض، عدم اختلال نظام و عدم تضییع حق آحاد به منظور تصحیح شخصیت حقوقی در شریعت، بررسی گردد. نتایج حاکی از آن است که هرچند که برخی از این روش­ها به خودی خود ممکن است از دیدگاه برخی برای اثبات مشروعیت مطلق شخصیت حقوقی راه­گشا نباشد، اما در تصحیح شخصیت حقوقی به صورت فی الجمله کارساز است. ضمن آن که تراکم ظنون حاصل از مجموع این طرق، اعتبار شرعی بالجمله شخصیت حقوقی را به دنبال خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Introduction to the Theory of Legal Personality in Imami Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Sayyed Alireza Amin
Third Level Student, Qom Seminary, Master of Jurisprudence and Fundamentals of Law, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Following the change of societies, legal concepts are also evolving. The developments of human societies in the last two centuries have caused the reliance on individual powers and decisions to disappear from human life and the organized institutions and processes called legal entities to form the political and economic foundations of societies. Following the existence of a legal entity, there was a debate among Muslim jurists and jurists about its ability to own property, engage in liability, compensate, and apply criminal penalties. If no evidence is found for the validity of the legal personality, according to the first principle, it will be doomed to invalidity and, consequently, the social and economic interactions of many institutions will be seriously ambiguous. Therefore, it is important to discover the appropriate religious arguments in this regard. Therefore, it is appropriate to use descriptive-analytical methods, such as the construction of rational people, generalities and applications, non-compliance with religious prohibitions, the discoverer of the correctness of rational affairs, the relationship of rational people to various matters of property investigate the abuse of individual rights in order to correct the legal personality in Sharia. The results indicate that although some of these methods alone may not, in the view of some, be a way to prove the absolute legitimacy of legal personality, they are effective in correcting legal personality as a whole. At the same time, the concentration of suspicion resulting from the sum of these methods will follow the religious validity, including legal personality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal Personality
  • Rational Method
  • Emerging Tradition
  • Generalities and Applications
  • System Disorder

مراجع

منابع
- قرآن کریم
فارسی
- آقانظری، حسن، 1396، بررسی فقهی حقوقی شخصیت حقوقی، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره 54.
- امامی، سیدحسن، بی­تا، حقوق مدنی، جلد چهارم، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
- بیاتی، ابوالحسن، 1395، ثبوت یا عدم ثبوت شخصیت حقوقی از منظر فقهی، پایان نامه سطح سوم، حوزه علمیه قم.
- جمعی از پژوهشگران، 1385، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل البیت علیهم السلام، زیر نظر آیت الله هاشمی شاهرودی، چاپ اول، قم، انتشارات مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام).
- ذاکرصالحی، غلامرضا، 1395، مبانی قراردادهای نامعین، چاپ دوم، تهران، انتشارات میزان.
- ساکت، محمدحسین، 1386، شخصیت و اهلیت در حقوق مدنی، چاپ سوم، تهران، انتشارات جنگل.
- موسوی کرمانشاهی، سیدسجاد، 1397، حجیت اطلاقات و عمومات شریعت در موضوعات نوظهور، دوفصلنامه­ فقه و اجتهاد، شماره 10.
- صفار، محمدجواد، 1373، شخصیت حقوقی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانا.
- صفایی، سیدحسین، 1389، دوره مقدماتی حقوق مدنی(قواعد عمومی قراردادها)، جلد اول، چاپ دهم، تهران، انتشارات میزان.
- طاهرى، حبیب الله، 1418ق، حقوق مدنى، جلد چهارم، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- عندلیب همدانی، علی، 1398، درس خارج فقه، بورس اوراق بهادار
https://www.shahidain.ir/en/jurisprudence-methodology/extracurricular/777-2019-11-23-08-03-46
- مروی، جواد، 1396، درس خارج اصول، مبحث سیره عقلائیه  http://ostadmarvi.ir/index.php
- موسویان، سیدعباس، 1399، بازار سرمایه اسلامی، چاپ دوم، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- یزدی، سیدمحمدکاظم، 1376، استفتائات و آراء، به اهتمام دکتر سید مصطفی محقق‌داماد؛ دستیاران تحقیق محمد مدنی‌بجستانی‌، حسن وحدتی‌‌شبیری‌، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
عربی
- امام خمینی، سیدروح الله، 1420ق، الاجتهاد و التقلید(معتمد الاصول)، چاپ اول، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- امام خمینی، سیدروح الله، 1429ق، مناهج الوصول الی علم الاصول، چاپ سوم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- امام خمینى، سیدروح الله، 1421ق، کتاب البیع، چاپ اول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- حائری، سیدکاظم، 1416ق، ملکیه الشخصیات المعنویه او القانونیه، مجله الفکر الاسلامی، شماره 11.
- سبزواری، محمدباقر بن محمد، 1423ق، کفایه الاحکام، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- سیدرضى، محمد بن حسین، 1414ق، نهج البلاغه، چاپ اول، قم، موسسه نهج البلاغه.
- صدر، سیدمحمدباقر، 1417ق، اقتصادنا، چاپ اول، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
- صدر، سیدمحمدباقر، 1417ق، بحوث فی علم الاصول، مقرر: سیدمحمود هاشمی شاهرودی، چاپ دوم، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
- صدر، سیدمحمد، 1430ق، ماوراء الفقه، بیروت، دار الاضواء.
- صدوق، محمد­بن­علی، 1413ق، من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طوسی، محمد بن حسن، 1407ق، الخلاف فی الأحکام، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- طوسی، محمد بن حسن، 1407ق، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی، 1410ق، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، المحشی: سیدمحمد کلانتر، چاپ اول، قم، کتابفروشی داوری.
- کلینی، محمد بن یعقوب، 1407ق، اصول کافی، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- نجفی، محمدحسن، 1404ق، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دارالااحیاء التراث العربی.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، 1415ق، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام.
- هادوی تهرانی، محمدمهدی و هادی نجف، حیدر، 1417ق، الشخصیات المعنویه فی الفقه الاسلامی، مجله الفکر الاسلامی، شماره 15.
قوانین
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- قانون مدنی

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار