واکاوی مبانی فقهی فور و تراخی در اخذ به شفعه

نویسنده

دانشیار بخش علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز

10.22034/lc.2022.138704

چکیده

     در خصوص زمان اجرای شفعه چهار نظر وجود دارد که به دو مورد فور و تراخی شفعه بازگشت دارند، مشهور فقها با استناد به دلایلی مانند اجماع، روایات و... فوری بودن شفعه را نتیجه گرفته اند، دلایل مزبور خالی از اشکال نیستند، زیرا اجماع مذکور با اجماع دیگری از سیدمرتضی و صاحب غنیه بر تراخی شفعه متعارض است. روایات نیز به دلیل ضعف سند یا دلالت بدون اشکال نیستند. در مقابل، گرچه  برخی از دلایل تراخی شفعه مشکل دارند، اما اطلاق زمانی جمله «فشریکه أحقّ بها من غیره» تراخی شفعه را نتیجه می دهد، از سوئی تراخی شفعه هم به نفع مشتری است و هم به نفع شریک فروشنده، زیرا مشتری از منافع و اجرت بیشتری بهره می برد، شریک فروشنده نیز امکان فسخ بیع را دارد. اجماع فقها بر این‌که فرد غایب که از بیع اطلاع ندارد، گرچه غیبت وی سال ها طول بکشد حق شفعه دارد، تراخی شفعه را نتیجه می دهد، در عین حال علم شریک به بیع و استفاده نکردن او از شفعه و نیز بخشیدن وی شفعه را باطل می کند. همچنین در فرض تورم و افزایش فاحش قیمت سهم فروخته شده، شفعه باطل می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis the Jurisprudential Principles of Torture and Delay at Implementation Preemption

نویسنده [English]

  • Morteza Rahimi
Associate Professor, Department of Quranic Sciences and Jurisprudence, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University
چکیده [English]

     Most of jurists have concluded urgency of pre-emption due to number of reasons like narratives, consensus and etc. Such reasoning is not perfect as consensus that was concluded by Seyyed Morteza or Sahib Ghania about delay is completely different. Same problem exists for narratives due to with documentation or reasoning in narration. Although some reasons of pre-emption delay are faulty, pre-emption can be concluded according to the narration that “His partner is more deserving than others”. Pre-emption delay is advantageous for both customer and salesman. Because the customer will benefit from more interests and rewards. The salesman’s partner can also benefit from sale termination. Jurists’ consensus is that the absent person is not aware of the sale, but he has the right for pre-emption termination even he/she is absent for a long time. This is the basic concept for delay right. However, if the partner is aware of the sale and he does not use his right of pre-emption, anybody else cannot use this right anymore. Besides, in case of inflation and unexpected increase in the price, this right is null and void.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urgency
  • Delay
  • Exercice du Droultde
  • Preemption
  • Loss
 منابع
فارسی
- کاتوزیان، ناصر، 1394، حقوق مدنی درس هایی از شفعه، وصیت، ارث، چاپ بیست و چهارم، تهران، انتشارات میزان.
عربی
- آلبانی، محمد ناصرالدین، بی تا، صحیح و ضعیف الجامع، جلد اول، اسکندریه.
- ابن ادریس حلی، محمد، 1410ق، السرائر، چاپ دوم، جلد دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- ابن حجر عسقلانی، ابوالفضل شهاب الدین احمد، بی تا، الدرایه فی تخریج احادیث الهدایه، جلد سوم، بیروت، دارالمعرفه.
- ابن حمزه طوسی، محمد، 1408ق، الوسیله، چاپ اول، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی.
- ابن رشد، محمد، 1415ق، بدایه المجتهد و نهایه المقصد، جلد دوم، بیروت، دارالفکر.
- ابن حزم اندلسی، ابی محمدعلی، بی تا، المحلی، جلد نهم، بیروت، دارالفکر.
- ابن درید، محمد بن حسن، بی تا، جمهره اللغه، جلد دوم، چاپ اول، بیروت، دارالعلم للملایین.
- ابن زهره حلبی، حمزه، 1417ق، غنیه النزوع، چاپ اول، قم، مؤسسه الامام الصادق (ع).
- ابن قدامه، عبد الله، بی تا، المغنی، جلد پنجم، بیروت، دار الکتب العربی.
- ابن ماجه، محمد، بی تا، سنن ابن ماجه، جلد دوم، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر.
- ابن الملقن، سراج الدین، 1410ق، خلاصه البدر المنیر، جلد دوم، چاپ اول، ریاض، مکتبه الرشد.
- ابن منظور مصری، محمد، 1414ق،  لسان العرب، جلد چهارم، چاپ سوم، بیروت، دارالصادر.
- احسائی، محمد بن علی، 1405ق، عوالی اللئالی، جلد اول و سوم، چاپ اول، قم، دار سیدالشهداء للنشر.
- اردبیلی، احمد، 1403ق، مجمع الفایده و البرهان، جلد نهم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- ایروانی، باقر، 1427ق، دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی، جلد دوم، چاپ دوم، قم، بی نا.
- بحرانی، یوسف، 1405ق، الحدائق الناضره، جلد دوم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- بهوتی، منصور بن یونس، 1418ق، کشف القناع، جلد چهارم، چاپ دوم، بیروت، دا الکتب العلمیه.
- بیهقی، احمد بن حسین، بی تا، السنن الکبری، جلد ششم، بیروت، دارالفکر.
- تمیمی، نعمان بن محمد، 1385ق، دعائم الاسلام، جلد دوم، چاپ دوم، قم، مؤسسه آل البیت (ع).
- ترحینی، محمدحسن، 1424ق، الزبده الفقهیه، جلد پنجم، چاپ چهارم، قم، دارالفقه للطباعه و النشر.
- حلی اسدی، جمال الدین احمد، 1410ق، المقتصر من شرح المختصر، چاپ اول، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد،1412ق، المفردات فی غریب القرآن، چاپ اول، دمشق، دارالعلم الدارالشامیه.
- رافعی، عبد الکریم، بی تا، فتح العزیز فی شرح الوجیز، جلد یازدهم، بیروت، دارالفکر.
- روحانی قمی، محمدصادق، 1412ق، فقه الصادق (ع)، جلد هجدهم، قم، مدرسه الامام الصادق (ع).
- زیلعی، جمال الدین، 1415ق، نصب الرایه، جلد پنجم، قاهره، دارالحدیث.
- سیوری حلی، فاضل بن مقداد، 1404ق، التنقیح الرائح لمختصر الشرایع، جلد سوم، چاپ اول، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی.
- شوکانی، محمد بن علی، 1973، نیل الاوطار، جلد ششم، بیروت، دارالجیل.
- شوکانی، محمد بن علی، 1425ق، السیل الجرار علی حدائق الازهار، جلد اول، بیروت، دارالکتب العلمیه.
- شهید اول عاملی، محمد بن مکی، 1417ق، الدروس الشرعیه، جلد سوم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- شهید ثانی عاملی، زین الدین بن علی، 1413ق، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، جلد دوم و دوازدهم، چاپ اول، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه.
- شهید ثانی عاملی، زین الدین بن علی،1410ق، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلد چهارم، چاپ اول، قم، کتابفروشی داوری.
- صدر، محمد، 1420ق،  ماوراء الفقه، جلد هفتم، چاپ اول،  بیروت، دارالاضواء للطباعه و النشر.
- صدوق قمی، محمد بن علی، 1413ق، من لایحضره الفقیه، جلد سوم، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- صیمری، مفلح بن حسن، 1420ق، غایه المرام، جلد چهارم، چاپ اول، بیروت، دارالهادی.
- طباطبایی قمی، تقی، 1426ق، مبانی منهاج الصالحین، جلد هشتم، چاپ اول، قم، منشورات قلم الشرق.
- طباطبایی حائری، سیدعلی، 1418ق، ریاض المسائل، جلد چهاردهم، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت (ع).
- طریحی، فخرالدین، 1375، مجمع البحرین، جلد چهارم، چاپ سوم، تهران، انتشارات مرتضوی.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، 1407ق، الخلاف، جلد سوم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن،1400ق، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، چاپ دوم، بیروت، دارالکتب العربی.
- عاملی، جواد، 1419ق، مفتاح الکرامه، جلد هجدهم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- عراقی، آقا ضیاءالدین، علی کزازی، 1414ق، شرح تبصره المتعلمین، جلد پنجم، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، 1412ق، تذکره الفقهاء، جلد دوازدهم، چاپ اول،  قم، مؤسسه آل البیت (ع). 
- علامه حلی، حسن بن یوسف، 1413ق، مختلف الشیعه، جلد پنجم، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، 1420ق، تحریر الاحکام الشرعیه، جلد چهارم، چاپ اول، قم، مؤسسه امام صادق (ع).
- علم الهدی، علی بن حسین، 1415ق، الانتصار، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- عینی، بدرالدین، 1420ق، البنایه شرح الهدایه، جلد یازدهم، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیه.
- فاضل آبی، حسن، 1417ق، کشف الرموز فی مختصر النافع، جلد دوم، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- فخرالمحققین حلی، محمد، 1387ق، ایضاح الفوائد، جلد دوم، چاپ اول، قم، انتشارات اسماعیلیان.
- فیض کاشانی، محمد، بی تا، مفاتیح الشرایع، جلد سوم، چاپ اول، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی.
- کلینی، محمد بن یعقوب، 1429ق، الکافی، جلد دوم، چاپ اول، قم، دارالحدیث للطباعه و النشر.
- مالک بن انس حمیری، 1406ق، الموطأ، جلد دوم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
- ماوردی، ابوالحسن، 1419ق، الحاوی الکبیر، جلد هفتم، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیه.
- المتقی الهندی، علاءالدین، 1395ق، کنزالعمال، جلد هفتم، بیروت، مؤسسه الرساله.
- مجلسی، محمدباقر، 1404ق، مرآة العقول، جلد نوزدهم، چاپ دوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- محقق حلی، جعفر، 1408ق، شرایع الاسلام، جلد سوم، چاپ دوم، قم، انتشارات اسماعیلیان.
- محقق کرکی، علی، 1414ق، جامع المقاصد، جلد ششم، چاپ دوم، قم، مؤسسه آل البیت (ع).
- مسلم نیشابوری، ابی الحسین، بی تا، صحیح مسلم، جلد پنجم، بیروت، دارالفکر.
- مفید بغدادی، محمد، 1413ق، المقنعه، چاپ اول، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
- میرزای قمی، ابوالقاسم، 1413ق، جامع الشتات، ج سوم، چاپ اول، تهران، مؤسسه کیهان.
- نجفی، محمدحسن، بی تا، جواهرالکلام، جلد سی و هفتم، چاپ هفتم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
- نوری، حسین، 1408ق، مستدرک الوسائل، جلد هفدهم، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت (ع).
- النووی، محی الدین، بی تا، المجموع فی شرح المهذب، جلد چهاردهم، بیروت، دارالفکر.
- وجدانی فخر، قدرت الله، 1426ق، الجواهر الفخریه، جلد دهم، چاپ دوم، قم، انتشارات سماء قلم.
قوانین
- قانون مدنی