تکثرگرایی دینی در قانون مجازات اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22034/lc.2022.135527

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی رویکرد قانونگذار ایرانی نسبت به تنوع مذهبی و حقوق اقلیت های دینی به طور خاص در قلمرو قوانین ماهوی کیفری که منعکس کننده حقوق و آزادی های افراد است می باشد. به همین منظور ما به کنکاش در احادیت معصومین (ع)، نظریات فقها و تحلیل مواد مربوط که حسب مورد قائل به تفکیک نحوه مجازات مرتکبین مسلمان و غیرمسلمان شده است خواهیم پرداخت. بر این اساس همان طور که ملاحظه خواهیم کرد علیرغم بنیان های فکری قوی در رابطه با رواداری مذهبی و پذیرش حقوق ادیان و مذاهب مختلف، قانونگذار در مواردی صرفا با تبعیت از برخی نظریات مشهور یا استناد به برخی تفاسیر شاذ قائل به تبعیض میان بزهکار مسلمان و غیرمسلمان شده به طوری که در برخی موارد مجازات صرفا به دلیل وصف ذهنی غیرمسلمان بودن حتی به سلب حیات نیز می رسد و در مورد بزه دیده واقع شدن نیز در مواردی از جمله قصاص ملاحظه می شود که امکان قصاص مسلمان به خاطر قتل غیرمسلمان وجود ندارد، پرواضح است که این موارد به لحاظ موازین انصاف و کرامت انسانی خالی از و جه است. حال سوالی که مطرح می شود این است که آیا به راستی سیاست فقهی اسلام در رابطه با اقلیت های غیرمسلمان ثابت و غیرقابل تغییر بوده و یا می توان قرائت های دیگری را نیز ارائه داد؟ و ما در این پژوهش به انتقاد از رویکرد قانونگذار پرداخته و با استناد به آموزه هائی همچون قاعده درأ و نیز نظریات سایر فقها قائل به این هستیم که قانونگذار ما می تواند رویکرد مساوات طلبانه ای  را نسبت به این دسته از اقلیت ها اتخاذ نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Religious Pluralism in the Islamic Penal Code

نویسنده [English]

  • Mohsen Hamidipour
PhD Student in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to examine the approach of the Iranian legislature to religious diversity and the rights of religious minorities, specifically in the realm of substantive criminal law that reflects the rights and freedoms of individuals. To this end, we will explore the "Fegh" based theories, deeds of muslim leaders (Imams) and criminal law itself. Accordingly, as we will see, in spite of strong intellectual foundations in relation to religious Tolerance and acceptance of the rights of different religions , the legislature merely adheres to some popular theories or cites some common interpretations that discriminate between  Muslim and non -Muslim offenders.  In this article we argue that current state of criminal law toward religious minorities is not fair and as we  show there are  other  fair and equal basis in Islamic Theories which  endorse  non discriminate legislation toward non-Muslims.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pluralism
  • Religious Equality
  • Criminal Code
  • Religious Tolerance
  • Fairness

منابع

- قرآن کریم

فارسی

- اصلان، عدنان، 1385، پلورالیسم دینی: راه‌های آسمان: کثرت ادیان از نگاه جان هیک و سیدحسین نصر، ترجمه ان شاءالله رحمتی، چاپ اول، تهران، انتشارات نقش جهان.

- الدمدو، هری‌کنت، 1389، سنت‌گرایی دین در پرتو فلسفه جاویدان، ترجمه رضا کورنگ‌بهشتی، تهران، نشر حکمت.

- جوادی آملی، عبدالله، 1370، مبانی شناخت در قرآن کریم، قم، نشر مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.

- حسینی سروری، سیدحسن، 1383، بحثی تطبیقی پیرامون ریشه ها، پیش زمینه ها و خاستگاه های نظریه تکثرگرایی دینی در مسیحیت و اسلام، فصلنامه اندیشه دینی، شماره 1.

- خلیلیان، سیدخلیل، 1383، حقوق بین الملل اسلامی، چاپ دهم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

- راجرسون، جان، 1388، عهد قدیم: مطالعه تاریخی و نقش‌های جدید، ترجمه عبدالرحیم سلیمانی، در مجموعه مقالات-دفتر نخست: الاهیات جدید مسیحی، چاپ اول، قم، نشردانشگاه ادیان و مذاهب.

- سروش، عبدالکریم، 1380، صراط‌های مستقیم، تهران، نشر صراط.

- شایگان، داریوش، 1380، ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، جلد اول، تهران، نشر فرزان روز.

- شمس ناتری، محمدابراهیم؛ کلانتری، حمیدرضا؛ زارع، ابراهیم؛ ریاضت، زینب، 1396، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات میزان.

- قربان نیا، ناصر، 1393، ملاحظاتی درباره قانون مجازات اسلامی 1392 (نقد و بررسی فقهی، حقوقی)، تهران، نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

- قربان نیا، ناصر، 1395، رفتار با غیرمسلمانان در فقه امامیه، در: حقوق؛ جانمایه بقای اجتماع گفتارهای حقوقی در نکوداشت استاد دکتر سیدعزت الله عراقی، تهران، انتشارات سمت.

- کریمی، حسین، 1365، موازین قضایی از دیدگاه امام خمینی، جلد اول، قم، انتشارات شکوری.

- گلدوزیان، ایرج، 1395، محشای قانون مجازات اسلامی، چاپ ششم، تهران، انتشارات مجد.

- محقق داماد، سیدمصطفی، 1387، قواعد فقه 4، بخش جزایی، تهران، مرکز نشر علوم انسانی.

- ناس، جان‌بایر، 1388، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی‌ اصغر حکمت، چاپ نوزدهم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

- یزدانی، عباس و جهان مهر، مهدی، 1392، مقایسه دیدگاه تکثرگرایی دینی هیک  با دیدگاه انحصارگرایی پلتینگا، الهیات تطبیقی، شماره 10.

عربی

- زیدان، عبدالکریم، 1976، احکام الذمیین و المستامنین فی دارالاسلام، الطبعه الثانیه، بغداد، موسسه الرساله.

- نجفی، محمدحسین، 1372، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 21، قم، نشر اسماعیلیان.

لاتین

-Leukel, Perry Schmidt, 2012, Religious Pluralism and the Need for an Interreligious Theology, Palgrave mcMilan.

-Hick, John, 2006, Exclisivism versus Pluralism In Religion: A Response to Kevin Meeker, Cambridge University press.

قوانین

- کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی تعزیرات مصوب 1375

- قانون مجازات اسلامی مصوب 1392

- کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان 1951 ژنو

- اعلامیه اسلامی حقوق بشر 1990