واکاوی حقوقی تطبیقی نهاد وثیقه در پرتو قوانین ایران و انگلیس

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

10.22034/lc.2021.131069

چکیده

 وثیقه قراردادن مالی از اموال بدهکار جهت تضمین طلب بستانکار، از همان ابتدای تأسیس با مبنای تنظیم روابط اقتصادی و اجتماعی افراد جامعه شکل گرفته است. بر همین مبنا در تعهدات مالی، به تأسیس انواع وثائق عینى اقدام شده است. اگرچه قرارداد وثیقه با همان مبنای اولیه به تدریج عمومیت بیشتری یافته و به لحاظ اقتضائات تجارت نوین، قانونگذاران بر مبنای برخی قوانین، آئین نامه ها و دستورالعمل های پراکنده رویه هائی متفاوت در خصوص وثیقه و مصادیق آن در پیش گرفتند، لیکن همه ی موضع گیری های متفاوت مقنن همواره با مبنای در امنیت قراردادن و اطمینان بخشی طلب وثیقه گیرندگان و تسهیل اعطای اعتبارات به واحدهای تولیدی وثیقه گذار، همراه بوده است. در بسیاری از نظام های حقوقی کشورها نظیر ایران و انگلیس برای تضمین تعهدات مالی، عقود توثیقی به رسمیت شناخته شده است. وثایقی که به منظور ایجاد حق عینی نسبت به دارائی های وثیقه گذار، برای بستانکار حق تقدم و تعقیب ایجاد می کنند. در این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که با عنایت به وجوه افتراق و اشتراک در حقوق ایران و انگلیس، ماهیت حقوقی نهاد وثیقه چگونه در چارچوب ترتیبات قانونی قرار می گیرد؟ در این راستا به رسمیت شناختن تأسیس حقوقی «عقد وثیقه» به عنوان چهره ای جدید از عقود توثیقی، فارغ از دشواری های وثایق مدنی ضروری می نماید. با پذیرش نظریه یاد شده، مقررات قراردادهای توثیقی مدنی تا جائی که با ارکان اساسی وثیقه تجاری مورد پذیرش قوانین خاص، مغایرت نداشته باشد در موارد سکوت قابل اجراست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Legal Analysis of the Collateral in the Light of the Anglo-Iranian Laws

نویسندگان [English]

  • Hossain Rahimi Khojasteh 1
  • Marzieyh Fathi Bornaji 2
1 Assistant Professor, Department of Private Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran
2 M.Sc. Student of Private Law, Department of Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran(Corresponding Author)
چکیده [English]

 
Depositing a property as collateral of the belonging to debtor in order to guarantee the creditor’s claim has been formed from the very beginning of the establishment on the basis of regulating the economic and social relations of individuals in society. Accordingly, in financial obligations, various types of securities have been established. However, security contracts with the same basic basis gradually prevailed, and taking into consideration the requirements of modern business, legislators adopted different procedures regarding security and it’s instances based on some laws, regulations, and instructions. However, all the different stances of the legislature have always been accompanied by a basis for securing and reassuring the guarantors and facilitating the granting of credits to the production units which deposit collaterals. In the legal systems of many countries such as Iran and the United Kingdom, security contracts are recognized to secure financial obligations; Collaterals that gives the creditor the right of precedence and prosecution in order to enforce an objective right over the pledger's assets. In this study, we seek to answer the question that, considering the differences and commonalities in Iranian and British law, how the legal nature of the institution of collateral is included in the framework of legal arrangements. In this regard, it seems necessary to recognize the legal establishment of "collateral" as a new face of collateral contracts, regardless of the difficulties of civil collaterals. By accepting the mentioned theory, the provisions of civil pledging contracts are applicable in cases of silence insofar as they do not contradict the basic elements of commercial collateral accepted by special laws.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal Establishment
  • security
  • Objective Right
  • Iranian Law
  • British Law
منابع
  فارسی
- آموزگار، مریم السادات، 1380، مشکلات حقوقی وثیقه گذاران اسناد تجاری، فقه و حقوق خانواده (فصلنامه ندای صادق)، شماره21 و 22.
- انصاری، علی، ذوالفقاری، سهیل،1391، توثیق اموال غیرمادی در حقوق ایران، مطالعات فقه و حقوق اسلام، سال 4، شماره 6.
- ابوعطا، محمد، 1387، شرطیت قبض در حقوق ایران و فرانسه، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، شماره 23.
- اسکینی، ربیعا، 1384، حقوق تجارت؛ برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل و چک، چاپ نهم، تهران، انتشارات سمت.
- الماسی، نجادعلی، 1386، تعارض قوانین، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
- امامی، حسن، 1386، حقوق مدنی، ج2، چاپ بیست و دوم، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
- افروغ، ثریا، 1400، مفاد اجرای اسناد رسمی (ذمه ای و رهنی)، انتشارات خرسندی.
- امیری قائم مقامی، عبدالمجید، 1385، حقوق تعهدات، جلد اول، چاپ سوم، تهران، انتشارات میزان.
- بزرگمنش فرد، غلامحسین، 1380، بانک ها و وثایق غیرمنقول، بانک و اقتصاد، شماره 20.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، 1388، ترمینولوژی حقوق، ج3، چاپ سوم، تهران، انتشارات گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، 1388، حقوق مدنی: رهن و صلح، چاپ چهارم، تهران، کتابخانه گنج دانش.
- جواندل، فرخ، 1384، توثیق دیون و اسناد تجاری با مطالعه تطبیقی، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران.
- دشتی، رحمت، 1389، بررسی آثار مترتب بر توثیق سهامدار حقوق انگلستان و ایران، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره 10.
- ستوده تهرانی، حسن، 1388، حقوق تجارت، ج3، تهران، نشر دادگستر.
- سلجوقی، محمود، 1377، حقوق بین الملل خصوصی (تعارض قوانین)، ج2، تهران، نشر دادگستر.
- سلیمانی سوادکوهی، فتح الله، 1354، رهن قضائی در حقوق فرانسه و  مقایسه با حقوق ایران، چاپ نقش جهان.
- ساعدی، الهام، 1393، مقایسه وثیقه های تجاری و مدنی؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و انگلیس، پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده حقوق دانشگاه قم، با راهنمایی دکتر ابراهیم عبدی پورفرد.
- شکری، فریده، 1397، مطالعه تطبیقی انعقاد قرارداد رهن و استقرار آن در نظام حقوقی ایران و آمریکا، مجله فقه و حقوق خصوصی، سال اول، شماره 2.
- صقری، محمد، 1384، ظهرنویسی وثیقه ای در اسناد تجاری، مجله دیدگاه های حقوق قضائی، شماره 36-37.
- عبادی، محمدعلی، 1386، حقوق تجارت، تهران، انتشارات گنج دانش.
- عبدی پورفرد، ابراهیم،1391، مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- عرفانی، محمود،1381، حقوق تجارت، ج2، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
- عیسائی تفرشی، محمد، 1386، مباحثی تحلیلی از حقوق شرکت های تجاری، ج2، چاپ اول، تهران، دفتر نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.
- عسکری، حکمت الله، 1385، معاملات با حق استرداد در حقوق ایران، تحقیقات حقوقی، شماره 44.
- علوی قزوینی، سیدعلی، 1382، رهن دین، اندیشه های حقوقی، سال اول، شماره 4.
- غمامی، مجید و ابراهیمی، مریم،1391، ماهیت حقوقی سهام پذیرفته شده در بورس، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 3، شماره 2.
- کاتوزیان ، ناصر، 1385، حقوق مدنی: عقود اذنی، وثیقه های دین، چاپ پنجم، تهران، انتشارات بهنشر.
- کاتوزیان ، ناصر، 1385، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، ج4، چاپ هفتم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان ، ناصر،1382، حقوق مدنی: عقود معین، ج4، چاپ چهارم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
- محمودی، اصغر،1391، رهن اموال فکری در پرتو مقررات قانون مدنی و مطالعه تطبیقی، پژوهش های حقوق تطبیقی، دوره 16، شماره1.
- محمودی، علی، 1388، رهن حقوق مالکیت معنوی در حقوق ایران و انگلیس، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.
- نیک فرجام، کمال، 1391، رهن و وثیقه اسناد براتی در حقوق ایران و انگلیس، دیدگاه های حقوق قضائی، شماره 57.
- نجفی، ایرج، 1386، حقوق ثبت شرح قانون و آئین نامه اجرای اسناد رسمی، تهران، انتشارات نگاه بینه.
  عربی
- حلبی، ابن زهره، 1417ق، غنیه النزوع الیعلم الاصول و الفروع، چاپ اول، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- خوانساری، سیداحمد، 1405ق، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج3، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، 1387، مبسوط فی فقه الامامیه، تحقیق: محمدتقی الکشفی، ج2، چاپ سوم، تهران، المکتبه المرتضویه.
- نجفی، شیخ محمدحسن، 1404ق، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج25، چاپ هفتم، داراحیاء التراث العربی.
لاتین
- Izadi, Bijan,  2010, A Breif Comparative Introduction to Pledge Contract in Islamic Law, common Law and Roman-Germanic Law legal Families,  Tehran: Jungel Publication.
- Kelly, David, 2002, Ann Holmes, Ruth Hayward, Business Law, Fourth edition, Cavendish publishing limited.
- judge, Stephen,1995, Business Law, Macmilan, first published, London.
- Von Bar, Chridtian, Eric clive and Hans Schulte-Nolke and Hugh Jonny Herre Jerome Huet Matthias Storme Stephen Swann Paul, Varul Anna Veneziano and Fryderyk Zoll, 2012, Study Group on a Eropean civil code and the, Principle Definition and Model Rules of European Private Law Draft Common Frame Of Reference (DCFR), Research Group on EC Private Law, Acquis Group.
قوانین
- قانون مدنی مصوب 1307
- قانون ثبت اسناد و املاک مصوب 1310
- قانون تجارت مصوب 1313
- تصویبنامه مربوط به تأسیس انبارهای عمومی مصوب 1340
- لایحه اصلاحی قانون تجارت مصوب 1347
- قانون انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه مصوب 1348
- قانون اجرای احکام مدنی مصوب 1356
- دستورالعمل نحوه اعطای تسهیلات ویژه به طرح های اختراعی و ابتکاری مصوب 1366
- قانون عدم الزام سپردن وثیقه ملکی به بانک ها و دستگاه ها و سایر مؤسسات و شرکت های دولتی به منظور تسهیل امر سرمایه گذاری و ایجاد اشتغال بیشتر در طرح های تولیدی و صادراتی مصوب 1380
- قانون صدور چک اصلاحی 1397
- قانون حقوق اموال انگلیس مصوب 1925
- قانون شرکت های تجاری انگلیس مصوب 1985
- قانون متحدالشکل ژنو