هشدار برای دانه درشت ها: مروری بر مهم ترین نقش ها و رهاوردهای حقوق بین الملل کیفری در نظم حقوقیِ بین المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران(نویسنده مسئول)

10.22034/lc.2021.130632

چکیده

حقوق بین ­الملل کیفری در راستایِ تحققِ بایسته­ های چندبعدی جامعه­ بین ­المللی نقش ­های گوناگونی ایفا می ­نماید و به تحکیم و تقویت نظم حقوقی بین المللی یاری رسانده است. هدف این نوشتار که به شیوه توصیفی-تحلیلی و از رهگذر گردآوری داده­ ها به صورت کتابخانه­ ای انجام می­ پذیرد، مروری بر مهم ­ترین نقش­ های حقوق بین­ الملل کیفری در نظم حقوقی بین ­المللی است. در این راستا، به­ سان نخستین نقش، به افزودن و تثبیت مفهوم عدالت کیفری بین ­المللی در نظم حقوقی بین ­المللی از رهگذر برپایی دادگاه ­های کیفری بین­ المللی و به ­ویژه دیوان بین­ المللی کیفری و نیز نهاد مسئولیت کیفری فردی می ­پردازیم. سپس نظام ­مندسازی و تقویت قواعدِ نظم حقوقیِ بین ­المللی از طریق تدوین و توسعه مترقیانه حقوق بین­ الملل و احیای اصول کلی حقوقی به ­عنوان منبع بنیادین ولی فراموش ­شده حقوق بین­ الملل که نشان از چیرگی دیدگاه مکتب حقوق طبیعی در خصوص منابع حقوق دارد را در قالب نقش دوم حقوق بین ­المللی کیفری مطمح نظر قرار می ­دهیم. پس از آن، موضوع جالب توجه پاسداری از ارزش ­ها و منافع بنیادین جامعه بین­ المللی به­ منزله رسالت و فلسفه وجودی حقوق بین­ الملل کیفری را به بحث می­ گذاریم. به نظر می ­رسد، حقوق بین ­الملل کیفری هم نشانه ­ای است از سیر تکاملی حقوق بین ­الملل و هم عامل پویایی و پایایی آن. افزون بر این، چنین می ­نماید که پیدایش و گسترش حقوق بین ­الملل کیفری را باید حاکی از شکل­ گیری تدریجی و قوام ­یافتگی نسبی جامعه بین ­المللی و گذار از اجتماع بین­ المللی دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Warning for the Big Fish: A Review of the Most Significant Roles and Achievements of International Criminal Law in International Legal Order

نویسندگان [English]

  • Mohsen GHadir 1
  • Mousa Karami 2
1 Assistant Professor, Department of International Law, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran
2 PhD Candidate in Public International Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran(Corresponding Author)
چکیده [English]

International Criminal Law (ICL), in order to meet the multidimensional requirements of international community, plays different roles and has contributed to the consolidation and improvement of international legal order. This article, which is conducted through a descriptive-analytic method and by means of a library-based approach in collecting data, aims at reviewing the most significant roles and achievements of ICL in international legal order. Doing so, as the first role, it deals with adding and fixing the notion of international criminal justice to international legal order through the establishment of international criminal tribunals and specifically International Criminal Court (ICC) and the institution of individual criminal responsibility. Thereafter, systemizing and reinforcing the rules of international legal order through codification and progressive development of international law and revitalization of general principles of law as the fundamental but forgotten source of international law that implies the domination of natural rights school’s view regarding the sources of law is taken into account as the second role of ICL. Afterwards, the interesting subject of preservation of fundamental values and interests of international community as the mandate and raison d’être of ICL would be discussed. It appears that ICL is both a sign of evolutionary development and a factor in dynamism and sustainability of international law. Furthermore, it seems that emergence and development of ICL should be regarded as a sign in the gradual formation and relative consistency of international community and transition from international society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Law
  • International Criminal Law
  • International Criminal Justice
  • Individual Criminal Responsibility
  • International Community
منابع
فارسی
- اردلان، اسعد، 1394، حمایت از حقوق اقلیت­ها در اسناد و رژیم­های بین­المللی، در: اسعد اردلان، حقوق ملت­ها، چاپ اول، سنندج، انتشارات علمی کالج.
- اسدی، داوود، 1388، اصول حاکم بر عدالت کیفری در حقوق موضوعه ایران، پژوهشنامه نظم و امنیت اجتماعی، دوره 2، شماره 4.
- امین­زاده، الهام و علیزاده، مسعود، 1392، اصول کلی حقوقی و حاکمیت دولت­ها؛ مشارکت منبع فراموش­شده در ساخت حقوق بین­الملل، مطالعات حقوق خصوصی، دوره 43، شماره 1.
- بشیریه، حسین، 1383، «فلسفه عدالت»، در: حسین بشیریه، عقل در سیاست؛ سی­وپنج گفتار در فلسفه، جامعه­شناسی و توسعه سیاسی، چاپ اول، تهران، انتشارات نگاه معاصر.
- بیگ­زاده، ابراهیم و عبداللهی، سیدمحمدعلی، 1397، موازنه آرمان عدالت کیفری و موازین حقوقی: اعمال صلاحیت دیوان بین­المللی کیفری نسبت به اتباع دولت­ها غیرعضو، تحقیقات حقوقی، دوره 21، شماره 84.
- جعفری، فریدون، 1392، عدالت کیفری از دیدگاه علوی، پژوهشنامه نهج­البلاغه، سال اول، شماره 4.
- حدادی، مهدی، 1389، استناد به مسئولیت دولت ناشی از نقض تعهدات عام­الشمول، مجله حقوقی بین­المللی، دوره 27، شماره 42.
- حسینی اکبرنژاد، هاله، 1393، جلوه­های عدم تقابل در نظام حقوق بین­الملل کیفری، پژوهش های حقوق جزا و جرم­شناسی، دوره 2، شماره 4.
- حسینی اکبرنژاد، هاله و حسینی اکبرنژاد، حوریه، 1399، بررسی پیش­نویس کنوانسیون منع و مجازات جنایات علیه بشریت، پژوهش های حقوق جزا و جرم­شناسی، دوره 8، شماره 15.
- حیدریان دولت­آبادی، محمدجواد و مظاهری کوهانستانی، رسول، 1398، محدویت­های دادگاه­های ملی کشورها در اعمال صلاحیت جهانی رسیدگی به جنایت تجاوز، تعالی حقوق، دوره 5، شماره 2.
- خالقی، ابوالفتح و اختری، سجاد، 1397، رابطه رژیم حقوقی مسئولیت کیفری فردی و رژیم حقوقی مسئولیت بین­المللی دولت­ها در جنایت تجاوز ارضی، پژوهشنامه مطالعات مرزی، سال ششم، شماره 4.
- دلخوش، علیرضا، 1390، جنبه­های گوناگون مسئولیت در حقوق بین­الملل کیفری، مجله حقوقی بین­المللی، سال بیست­وهشتم، ش 44.
- ذوالعین، پرویز، 1388، مبانی حقوق بین­الملل عمومی، چاپ ششم، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
- رزاقی، عبدالله، 1400، حقوق بین­الملل نوین و چالشی به نام استقلال دولت­ها، اندیشه­ حقوقی، دوره 1، شماره 4.
- زمانی، سیدقاسم، 1392، تهدید به عدم همکاری با دیوان کیفری بین­المللی و آینده مبهم عدالت کیفری در قاره سیاه، پژوهش های حقوق جزا و جرم­شناسی، دوره 1، شماره 2.
- زمانی، سیدقاسم و حسینی اکبرنژاد، هاله، 1394، جامعه­ بین­المللی و عدالت کیفری جهانی، مطالعات حقوق عمومی، دوره 45، شماره 3.
- زمانی، سیدقاسم و شیران خراسانی، رضا، 1396، تمایز بین نابودسازی به عنوان مصداقی از جنایت علیه بشریت با نسل­کشی در پرتو اسناد دیوان کیفری بین­المللی، تحقیقات حقوقی، دوره 20، شماره 80.
- شهبازی، آرامش، 1388، حقوق بین­الملل: دیالکتیک ارزش و واقعیت، چاپ اول، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
- شهبازی، آرامش، 1389، نظام حقوق بین­الملل؛ وحدت در عین کثرت، چاپ اول، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
- صابرتهرانی، زهرا، 1390، کارکرد اصول کلی حقوق مقبول ملل متمدن در نظام حقوق بین­الملل، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق بین­الملل (استاد راهنما: دکتر محسن عبداللهی)، تهران، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی.
- عالی­پور، حسن، 1392، امنیت ملی و عدالت کیفری، مطالعات راهبردی، سال 16، شماره 3.
- عزیزی، ستار و حاجی، محمد، 1390، تعامل بین ممنوعیت قراردادی نسل­کشی و قاعده آمره ممنوعیت نسل­کشی، مجله حقوقی بین­المللی، سال بیست­وهشتم، شماره 45.
- عزیزی، ستار، 1394، حمایت از اقلیت­ها در حقوق بین­الملل، چاپ دوم (اول ناشر)، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
- فضائلی، مصطفی و کرمی، موسی، 1399، تحول تاریخی حقوق بین­الملل توسل به زور تا شکل­گیری نظام ملل متحد: بیم­ها و امیدها، مطالعات دفاع مقدس، دوره 6، شماره 1 (پیاپی 23).
- فلسفی، هدایت­الله، 1383، حقوق بین­الملل معاهدات، چاپ دوم، تهران، فرهنگ نشر نو.
- فلسفی، هدایت­الله، 1390، صلح جاویدان و حکومت قانون، چاپ اول، تهران، فرهنگ نشر نو و نشر آسیم.
- قاری سیدفاطمی، سیدمحمد، 1389، حقوق بشر در جهان معاصر؛ جستارهایی تحلیلی از حق­ها و آزادی­ها، چاپ دوم، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
- قربان­نیا، ناصر، 1390، حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، چاپ دوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- کاتوزیان، ناصر، 1379، گامی به سوی عدالت؛ مجموعه مقالات 2، تهران، انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- کاتوزیان، ناصر، 1386، عدالت و حقوق بشر، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره 3.
- کاتوزیان، ناصر، 1387، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ شصت­وچهارم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر، 1389، شیوه تجربی تحقیق در حقوق، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر، 1392، فلسفه حقوق؛ تعریف و ماهیت حقوق،  جلد اول، چاپ ششم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
- کَسِسه، آنتونیو، 1387، حقوق کیفری بین­المللی، ترجمه: حسین پیران، اردشیر امیرارجمند و زهرا موسوی، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل.
- کیتی­چایساری، کریانگ­ساک، 1389، حقوق کیفری بین­المللی، ترجمه: حسین آقایی جنت­مکان، چاپ سوم (دوم ناشر)، تهران، انتشارات جنگل.
- علیزاده، مسعود و رحمانی، ابراهیم، 1395، ضرورت درک تحول مفهوم جامعه­ بین‌المللی در حقوق و روابط بین‌الملل، جستارهای سیاسی معاصر، دوره 7، شماره 22.
- محمودی کردی، زهرا، 1397، ماهیت اصول کلی حقوقی و کارکردهای آن در حقوق بین­الملل، مجله حقوقی بین­المللی، دوره 35، شماره 58.
- ممتاز، جمشید، 1375، توسعه تدریجی و تدوین حقوق بین­الملل توسط سازمان ملل متحد، تحقیقات حقوقی، دوره 1، شماره 18.
- ممتاز، جمشید و رنجبریان، امیرحسین، 1393، حقوق بین­الملل بشردوستانه؛ مخاصمات مسلحانه داخلی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات میزان.
- موحد، محمدعلی، 1397، حق و سوءاستفاده از آن، چاپ اول، تهران، نشر کارنامه.
- موسوی­فر، زهره، 1397، بازتاب فلسفه سیاسی هابز و کانت راجع به صلح در توسل به عدالت کیفری بین­المللی، پژوهش­های روابط بین­الملل، دوره 8، شماره 4 (پیاپی 30).
- موسوی، سیدفضل­­الله و میرمحمدی، معصومه­سادات، 1390، اصول کلی حقوق؛ عامل پویایی حقوق بین­الملل کیفری، حقوق اسلامی، دوره 8، شماره 31.
لاتین
- Anderson, Kenneth, 2009, the Rise of International Criminal Law: Intended and Unintended Consequences, the European Journal of International Law, Vol. 20, No. 2.
- Bantekas, Ilias and Nash, Susan, 2003, International Criminal Law, 2nd Edition, Singapore, Cavendish Publishing.
- Cassese, Antonio, 2005, International Law, 2nd Edition, Oxford, Oxford University Press.
- Gegout, Catherine, 2013, The International Criminal Court: Limits, Potential and Conditions for the Promotion of Justice and Peace, Third World Quarterly, Vo. 34, No. 5.
- Guzman, Andrew, 2011, The Consent Problem in International Law, Working Paper Series, Berkeley Program in Law and Economics, powered by the California Digital Library, University of California.
- Heller, Kevin Jon, 2011, the Nuremberg Military Tribunals and the Origins of International Criminal Law, Oxford, Oxford University Press.
- Hirsch Ballin, Ernest, 2019, The Value of International Criminal Justice: How Much International Criminal Justice Can the World Afford?, International Criminal Law Review, Vol. 19, Issue 2.
- ICJ, 23 January 2020, Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (The Gambia v. Myanmar), Order, General List No. 178; Available at: https://www.icj-cij.org/files/case-related/178/178-20200123-ORD-01-00-EN.pdf
- ICJ, 26 February 2007, Bosnia and Herzegovina v. Yugoslavia (Serbia and Montenegro) (Case Concerning Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide), judgement of 26 February 2007.
- ICJ, 28 May 1951, Case Concerning Reservations to the Convention of Genocide (Request for Advisory Opinion), Advisory Opinion of 28 May 1951, p. 23 (http://www.legal-tools.org/doc/52868f/).
- ICJ, 5 February 1970, Belgium v. Spain (Case Concerning Barcelona Traction, Light and Power Company, Limited, New Application: 1962), Judgment of 5 February 1970 (Second Phase), (http://www.legaltools.org/doc/75e8c5/).
- Lee, Roy S. (ed.), 1999, the International Criminal Court: The Making of the Rome Statute, Kluwer Law International.
- Lulu, Zhou, 2012, A Brief Analysis of a Few Controversial Issues in Contemporary International Criminal Law”, in: Morten Bergsmo and Ling Yan (eds.), State Sovereignty and International Criminal Law, Torkel Opsahl Academic EPublisher.
- Megret, Frederic (2018), International Criminal Justice as a Peace Project, European Journal of International Law, Vol. 29, No. 3.
- Schwartz, Zachary Philip, 2019, International Criminal Justice: A Global Dream Realized & Paralyzed, A thesis presented to the Graduate Program in Global Studies Graduate School of Arts and Sciences, Brandeis University, Waltham, Massachusetts.
- Stahn, Carsten, 2019, A Critical Introduction to International Criminal Law, Cambridge, Cambridge University Press.
- Tanaka, Yoshifumi, 2011, Protection of Community Interests in International Law: The Case of the Law of the Sea, in: A. von Bogdandy and R. Wolfrum (eds.), Max Planck Yearbook of United Nations Law, Vol. 15.
-Widlak, Tomasz, 2015, From International Society to International Community; the Constitutional Evolution of International Law, Gdańsk, Gdańsk University Press.