تحلیل ترور دانشمندان هسته‌ای ایران از منظر حقوق داخلی و بین الملل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران (نویسنده مسئول)

10.22034/lc.2022.140248

چکیده

طی سال های 1388 الی 1399 شش تن از دانشمندان مرتبط با فناوری هسته‌ای ایران توسط ناقضان حقوق بشر هدف حملات سازمان یافته تروریستی قرار گرفتند، حملاتی که علیرغم ممنوعیت و تقبیح آن به موجب بند یک ماده 6 میثاق‌ بین‌المللی‌ حقوق‌ مدنی‌ و سیاسی‌ مصوب 1966 سازمان ملل متحد و توسط جوامع انسانی، به نظر «مئیر داگان» رئیس اسبق موساد امری بسیار اخلاقی‌تر و کارآمدتر است تا ایجاد یک جنگ گسترده. عمل نمودن به  باور داگان در قلمرو حاکمیتی ایران منجر به نقض فاحش حقوق بشر و سلب حیات از پنج شخص مورد نظر مرتکبان و آمران آن ها شد. با وجود این، نویسندگان شیوه ارتکابی ترورها را به‌ طور جداگانه مورد مطالعه قرار داده‌اند و با استفاده از ظرفیت‌های حقوق داخلی و بین الملل به تحلیل آن ها پرداخته‌اند تا به این پرسش پاسخ داده شود که ترورها در حقوق داخلی و بین الملل واجد چه عنوان یا عناوین مجرمانه‌ای هستند همچنین رسیدگی به این جرایم در صلاحیت کدام مرجع است؟ و این‌که آیا ادعای دفاع بودن رفتار قابل پذیرش است یا خیر؟ نتایج پژوهش بیانگر این است که با توجه به گذشت دو دهه از تصویب قطعنامه 1373 شورای امنیت سازمان ملل متحد و عدم جرم انگاری تروریسم در نظام حقوقی ایران هر ترور دارای عنوان مجرمانه و مجازات متفاوتی است،  لذا صرف ارتکاب آن موجب ایجاد صلاحیت برای مرجع اختصاصی کیفری داخلی نمی‌شود. با توجه به شرایط وقوع جنایات علیه بشریت در اساسنامه رم مصوب 1998 رفتار مصداق این جرم بین المللی است که علیرغم نپیوستن ایران به دیوان بین المللی کیفری می‌توان این مرجع قضائی را صالح به رسیدگی دانست، همچنین با استناد به ماده 51 منشور ملل متحد و قطعنامه 3314 مجمع عمومی سازمان ملل متحد ادعای دفاع بودن رفتار و توجیه پذیر بودن آن در هر صورت مردود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Assassination of Iranian Nuclear Scientists from the Perspective of Domestic and International Law

نویسندگان [English]

  • Mohammad Khalil Salehi 1
  • Mohammad Salmani Farahmand 2
1 Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran
2 Master student of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

During the years 2009 to 2021 six scientists related to Iran's nuclear technology has been the target of organized terrorist attacks by human rights violators Attacks that, despite being prohibited according to paragraph 1 of Article 6 of the International Covenant The 1966 United Nations Civil and Political Rights Act is much and human societies According to former Mossad chief Meir Dagan is more moral to create a massive war Mossad Meir Dagan former director following Dagan's belief in the sovereign territory of Iran led to gross human rights violations and took the lives of the 5 people. in question and their commanders Despite this , authors have been studying on Assassination basis case-by-case and they have analyzed using various domestic and international laws in order to answer the question that under what title or titles can a criminal title be analyzed in the Iranian and international legal system? And whether the claim of defense is acceptable or not? The results of the research indicate that due to the passage of two decades of approval UN Security Council Resolution 1373 and the non-criminalization of terrorism in the Iranian legal system Each assassination has a different criminal title and punishment, so merely committing an assassination does not create jurisdiction for a specific domestic criminal authority. In international law, according to circumstances of crimes against humanity in the Rome Statute approved in 1998, this behavior is an example of this international crime. Despite Iran's non-accession to the International Criminal Court (ICC), this judicial authority can be considered competent to hear. Also, citing Article 51 of the UN Charter and UN General Assembly Resolution 3314, the claim of defending the conduct is rejected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Terrorism
  • Assassination
  • Nuclear Scientists
  • Crime Against Humanity
  • International Criminal Court
منابع
فارسی
- اردبیلی، محمدعلی، 1397، حقوق جزای عمومی، چاپ پنجاه و پنجم، تهران، انتشارات میزان.
- پوربافرانی، حسن، 1398، حقوق جزای بین الملل، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات جنگل.
- جانی‌پور، مجتبی و خانعلی‌پور واجارگاه، سکینه، 1389، ارجاع جنایت‌های بین المللی به دیوان کیفری بین المللی   (ICC) توسط شورای امنیت و آثار آن، مطالعات حقوقی،  شماره 2.
- حبیب زاده، محمدجعفر، 1379، محاربه در حقوق کیفری ایران، چاپ اول، تهران، دفتر نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.
- خالقی، ابوالفتح، 1399، امکان سنجی تعقیب کیفری آمران ترور شهید سلیمانی، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام  و  غرب، شماره 2 (ویژه نامه شهادت سردار سلیمانی).
- خالقی، علی، 1396، آیین دادرسی کیفری، جلد دوم، چاپ سی و ششم، تهران، انتشارات شهردانش.
- دهخدا، علی اکبر، 1342، لغت‌نامه دهخدا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- ذاکرحسین، محمد هادی، 1398، صلاحیت تکمیلی در رویه قضایی دیوان کیفری بین المللی؛ وحدت شخص و موضوع، مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، شماره 2.
- زراعت، عباس، 1394، شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی حدود، چاپ دوم، تهران، انتشارات جنگل.
- شریعت باقری، محمدجواد، 1378، صلاحیت تکمیلی دیوان کیفری بین المللی، مجله حقوقی دادگستری، شماره 28 و 29.
- شهبازی، آرامش، 1387، چالش‌های مفهوم رزمنده در حقوق بشردوستانه بین المللی در عصر مبارزه با تروریسم، فصلنامه پژوهش‌های حقوقی، شماره 14.
- علامه، غلام حیدر، 1390، جنایت علیه بشریت در حقوق بین الملل کیفری، چاپ دوم، تهران، انتشارات میزان.
- قیاسی، جلال الدین و محترم قلاتی، ایمان، 1396، تحلیل عنصر محور رکن معنوی جنایات عمدی در صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، شماره 21.
- کدخدایی، عباسعلی،  زرنشان، شهرام، 1386،  امکان توسل به دفاع مشروع برای مبارزه با تروریسم، پژوهش های حقوقی، شماره 11.
- گلدوزیان، ایرج، 1395، محشای قانون مجازات اسلامی، چاپ ششم، تهران، انتشارات مجد.
- فتح‌پ‍ور، فاطمه،1399، بایسته‌های مقابله با تروریسم در پرتو دکترین امنیت انسانی، چاپ اول،تهران، میزان.
- پی فلچر، جورج، 1394، عکس العمل به تروریسم: تلاشی برای تعریف قانونی مفهوم غیرقابل تعریف تروریسم، ترجمه آذر علی نژاد، تروریسم شناسی، چاپ اول، تهران، انتشارات نگاه بینه.
- معاونت پژوهش و تولید علم، 1394، راهبردهای مقابله با تروریسم، چاپ اول، تهران، موسسه چاپ و انتشارات  دانشکده اطلاعات.
- ملکی زاده، امیرحسین، 1397، دفاع مشروع در رویه دیوان بین المللی دادگستری با تأکید بر قضیه سکوهای نفتی، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد.
- مصدق، محمد، 1396، شرح قانون مجازات اسلامی،جلد سوم، چاپ دوم، تهران، انتشارات جنگل.
- میرمحمدصادقی، حسین و عابد، رسول، 1391، صلاحیت دادگاه کیفری بین المللی در رسیدگی به جرایم علیه اجرای عدالت کیفری با مطالعه موردی پرونده توماس لوبانگو، فصلنامه دیدگاه های حقوق قضایی، شماره 57.
- میرمحمدصادقی، حسین، 1397، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ سی و ششم، تهران، انتشارات میزان.
- میرمحمدصادقی، حسین، 1395، دادگاه کیفری بین المللی، چاپ نهم، تهران، انتشارات دادگستر.
- ناجی راد، محمدعلی، 1387، جهانی شدن تروریسم، چاپ اول، تهران، مرکز چاپ و  انتشارات وزارت امور خارجه.
- نجفی ابرندآبادی، علی حسین و هاشم بیگی، حمید، 1377، دانشنامه جرم‌شناسی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
- نبوی، محمدهادی، 1393، جرم انگاری تروریسم از منظهر آموزه‌های فقه جعفری و حنفی، تهران، چاپ اول، انتشارات مجد.
- نمامیان، پیمان، 1390، صلاحیت دیوان بین المللی کیفری در رسیدگی به تروریسم، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 1 (پیاپی 51).
- نمامیان، پیمان، 1390، حقوق بین الملل کیفری (چالش‌ها، هنجارها و راهبردهای مبارزه با تروریسم)، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد.
عربی
- محقق حلی، جعفر، المختصر النافع، 1410ق، چاپ سوم، تهران، موسسه البعثه.
- نجفی، محمدحسن، 1367، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد چهل و یکم، چاپ سوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
لاتین
- Ambos, Kai; Triffterer, The Rome Statute of the International Criminal Court: A Commentary, Third Edition, NewYork, Oxford University Press.2016.
 -Bergman, Ronen, Rise and Kill First: The Secret History of Israel's Targeted Assassinations,
first Edition, New York, United States by Random House, 2018.
 - Friedrichs, Jörg (2006); "Defining the International Public Enemy: The Political Struggle behind the Legal Debate on International Terrorism", Leiden J. Int’l L, Vol. 19, No 1.
- Nadya Sadat, Leila, The International Criminal Court and the Transformation of International Law: Justice for the New Millennium. (International And Comparative Criminal Law Series) 2012.
- Tamar Meisels, Nuclear scientists as assassination targets, Law and Philosophy, 2014 (33), DOI: 10.1177/0096340211433019.
وبسایت ها و خبرگزاری ها
- https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/10/22/1293728
- https://www.isna.ir/news/8909-05194
 - https://www.mashreghnews.ir/news/753271
- https://www.mashreghnews.ir/news/91386
- https://www.nytimes.com/2021/09/18/world/middleeast/iran-nuclear-fakhrizadeh-assassination-israel.html
- http://fna.ir/f18z1k
قوانین
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم تعزیرات) مصوب 1375
- قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
- قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1392
- قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399
آئین نامه ها
- آئین نامه اجرایی قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب 08/10/1392
کنوانسیون ها
- کنوانسیون بمب‌گذاری‌های تروریستی مصوب  1997
- قطعنامه 3314 مجمع عمومی سازمان ملل متحد مصوب 1974
- اساسنامه دیوان بین المللی کیفری مصوب 1998
- منشور ملل متحد مصوب 1945
- قطعنامه 1373 مصوب 2001
- میثاق‌ بین‌المللی‌ حقوق‌ مدنی‌ و سیاسی‌ مصوب 1966
- پیمان عدم اشاعه سلاح هسته‌ای مصوب 1968
- پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو مصوب 1977 به موافقتنامه ۱۹۴۹ 
آراء
- رای شماره 1461 شعبه ششم دیوان عالی کشور مورخ 26/08/1393