تحلیل اقتصادی آثار جانبی ناشی از استفاده اموال با مطالعه حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد حقوق اقتصادی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

10.22034/lc.2022.136884

چکیده

  بحث آثار خارجی هنگامی پیش می آید که اقدام اقتصادی بر افرادی که در اتخاذ تصمیم برای انجام دادن آن اقدام نقشی نداشته اند (خارج از مبادله یا خارج از سازوکار قیمت ها بوده اند) آثاری منتقل کند. حل بهینه مشکل آثار خارجی ایجاد شده از مالکیت افراد، خود یکی از مباحث اقتصاد و حقوق است به گونه ای که آثار خارجی را می توان پلی بین مالکیت و اقتصاد دانست. در زمینه حل مشکل اثر جانبی دو دسته از نظریات وجود دارد. دسته اول طرفداران پیگو که معتقد به استفاده از مکانیزم های عمومی و دخالت دولت برای کنترل آثار خارجی هستند. عمده ابزار مورد استفاده این گروه مالیات است که مشکلاتی از جمله هزینه اجرائی را به همراه دارد. اما دسته دوم طرفداران کوز که معتقد به حل آثار خارجی به کمک حقوق مالکیت  و استفاده از ابزار چانه زنی هستند. این گروه معتقدند با ارائه تعریف روشن و ساده از حقوق مالکیت می توان هزینه آثار خارجی و در نتیجه مراجعه به دادگاه ها را کاهش داد. حال باید دید در منظر حقوق و اقتصاد کدام یک از این دو نظریه بهینه هستند؟ در این مقاله این دو دسته نظریه بررسی شده و اثر خارجی به عنوان یک مشکل در دنیای حقوق و اقتصاد دیده شده است. در نهایت جایگاه  راه حل های ارائه شده با تحلیل مواد مرتبط با مالکیت و مسئولیت در حقوق ایران مطالعه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Economic Analysis of the Externality of Property use by Comparative Study of Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Yadullah Dadgar 1
  • Akram Ehsani 2
1 Professor, Department of Economics, Faculty of Economics, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Master of Economic Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

The discussion of externalities occurs when economic action has an impact on people who had no role in making the decision to do so (outside of the exchange or outside the price mechanism). The optimal solution to the problem of externalities created by the ownership of individuals is one of the topics of economics and law, so that externalities can be considered as a bridge between ownership and the economy. There are two categories of theories in solving the externalities problem. The first group of Pigo supporters believes in the use of public mechanisms and government intervention to control externalities. The main tool used by this group is the tax, which causes problems such as the cost of implementation. But the second group of Coase proponents, who believe in resolving externalities with the help of property rights and the use of bargaining tools, believe that by providing a clear and simple definition of property rights, the cost of externalities can be reduced and thus appealing to the courts. Which of these two theories is optimal in terms of law and economics? In this article, these two categories of theories are examined and the external effect is seen as a problem in the world of law and economics. Finally, the position of the proposed solutions has been studied by analyzing the materials related to ownership and liability in Iranian law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Negative Externality
  • Coase Theorem
  • Economic Welfare
  • Bargaining
  • Cost
منابع
فارسی
- انصاری، محمدجعفر؛ دیرباز، عسکر؛ کرمی، محمدمهدی؛ کرمی، محمدحسین، 1378، درآمدی به مبانی اقتصاد خرد با نگرشی اسلامی، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
- باریکلو، علیرضا، 1392، مسئولیت مدنی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات میزان.
- توکلی، احمد، 1391، بازار-دولت کامیابی ها و ناکامی ها، چاپ دوم، تهران، انتشارات سمت.
- توکلی، سعید، 1381، قاعده لاضرر و تسلیط در نظام حقوقی ایران، مجله دادرسی، شماره 35.
- دادگر، یداله، 1386، نقش قضیه coase و هزینه مبادله در تحولات جدید اقتصادی، مجله نامه مفید، شماره 60.
- دمستز، هارولد، 1380، به سوی یک تئوری در حقوق مالکیت، ترجمه محسن رنانی، فصلنامه تامین اجتماعی، شماره 10.
- پروین، فرهاد و نصرتی صدقیانی، ناصر، 1390، تحلیلی از مسئولیت مندرج در ماده 132 قانون مدنی و تأملی بر تخصیص یا عدم تخصیص آن، مجله فقه و حقوق اسلامی، شماره 3.
- کاتوزیان، ناصر، 1398، الزام های خارج از قرارداد ضمان قهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- کاتوزیان، ناصر، 1398، اموال و مالکیت، چاپ پنجاه و دوم، تهران، انتشارات میزان.             
- کیان پور، سعید، 1393، بررسی شاخص بین المللی حقوق مالکیت در ایران و کشورهای منطقه، مجله رشد فناوری، شماره 41.  
- نصرتی صدقیانی، ناصر، 1389، سوءاستفاده از حق مالکیت در آپارتمان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور تهران.
- هادیان، ابراهیم و استادزاده، علی حسین، 1392، برآورد سطح بهینه مالیات بر آلودگی در اقتصاد ایران، فصلنامه پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، شماره 12.
لاتین
- Barent, A. H.and Bruce, Yardle, The end of the externality revolution, Volume26, Issue, 2009.
- Barzel, Yoram, 2003, Economic Analysis of Property Right, 2edn, UK, Cambridge University Press.
- Brown, C. V & Jackson, P. M, 1991, Public finance sector economic, 4thed, Oxford, Blackwell.
- Chaung, Steven. N. S, 1983, The Contractual Nature Of  The Firm, The Journal Of Law & Economic, Vol 26, No 1.
- Coase, Ronald, The problem of social cost, Journal of law and economic.
 -Le Grand, J., Proper, C. and Robinson, R., The economics of social, London, Macmillan, 1992.
- Lueck, Dean & Miceli, Thomas .J, 2007, Property Law,Vol.1.
- Miceli, Thomas .J, 1997, Economic Of Law, Stanford University Press.
- Shavell, Steven, Economic analysis of property law, Discussion paper No 399, 2002.
قوانین
-  قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- قانون مدنی مصوب 1307
- قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339
- قانون آئین دادرسی مدنی مصوب 1379
- دستورالعمل اجرائی تبصره یک ماده ۳۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1392